Actoren en belangen in het proces
Betrokken partijen
Bij ruimtelijke ontwikkeling en gebiedsontwikkeling zijn veel verschillende partijen betrokken. De belangrijkste:|
- Bestuurlijk verantwoordelijke partijen (gemeente, waterschap, provincie en Rijk). Binnen deze partijen kunnen verschillende afdelingen van belang zijn.
- Gebruikers en bewoners
- Ontwikkelende partijen, projectontwikkelaars, grote ondernemers en instellingen
- Partijen met andere belangen zoals grondeigenaren, ondernemers met milieuruimte, eigenaren / beheerders van infrastructuur (het Rijk, Prorail, energiebedrijven etc.), natuurorganisaties, sportverenigingen en volkstuinen.
Een basale voorwaarde voor een duurzame ontwikkeling is om alle partijen die (toekomstige) belangen hebben in het gebied een plaats in het proces te geven. Niet elke partij heeft een duurzame ontwikkeling hoog in het vaandel staan en niet elke partij is krachtig ( geld, kennis, aanzien, charisma, etc.). Waar er ruimte is partijen te selecteren is de combinatie van duurzaam & daadkracht sterk aan te bevelen.
De rol en verantwoordelijkheid van het bestuur
Het bestuur dient het initiatief voor een duurzame ontwikkeling zwaar te ondersteunen en stevig uit te dragen, anders heeft inzetten op hoge ambities geen zin. Dit vormt de legitimatie om op projectniveau voor hoge ambities te kiezen. In de praktijk blijkt dat er minstens één bestuurder moet zijn die duurzaamheid adopteert en tegelijkertijd een centrale positie heeft (bijv. wethouder RO/financiën). Bij complexe projecten, die op meerdere niveaus spelen, is een bestuurlijk duo, dat gaat voor duurzaam, sterk aan te bevelen. Het bestuur geeft per fase duidelijk aan wat de speelruimte (procesmatig, juridisch en financieel) is voor participatie. Naarmate het proces vordert, zal die ruimte beperkter zijn.
Vroege betrokkenheid van gebruikers en bewoners
Bewoners, bedrijven, gemeente en waterschap zijn de meest betrokken partijen op langere termijn. Zij maken uiteindelijk de eindbalans op als gebruikers en beheerders van gebieden. Richt het proces zo in dat ze vanaf het begin van het proces tot het gebruik van het gebied volledig speler zijn.
In geval opdrachtgever en consument één zijn is de mate van betrokkenheid per definitie groot. Dat doet zich voor bij collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO).
Rol en verantwoordelijkheid van marktpartijen
Er bestaat een grote diversiteit aan marktpartijen die betrokken kunnen zijn bij gebiedsontwikkeling: stedenbouwkundigen, specialistische adviseurs op deelgebieden als verkeer en vervoer, water en energie, projectontwikkelaars, beleggers, banken, aannemers en makelaars. De “Reiswijzer gebiedsontwikkeling 2011” gaat uitvoerig in op de rol van marktpartijen naar fase van gebiedsontwikkeling.
Lange termijn betrokkenheid ontwikkelende partijen
Ontwikkelende marktpartijen en hun adviseurs hebben vaak een korte termijn betrokkenheid. Hun verdienste is dat zaken in beweging komen en blijven. Kwaliteit in hun werk is een belangrijke drijfveer, omdat een tevreden klant de beste garantie voor werk in de toekomt is. In een kleine markt zal het klantbelang steeds sterker voorop staan. Ontwikkelende partijen zullen zich steeds meer richten op de lange termijn belangen van hun klanten i.c. van een duurzame ontwikkeling. Dit uit zich in vormen van een langere betrokkenheid. Denk aan DBFM(O) (design, build, finance and maintain and operate) contracten met een lange looptijd waardoor de ontwikkelaar er groot belang bij heeft zo te ontwikkelen dat beheerkosten beperkt blijven.
Belangen en drijfveren weten
Om te voorkomen dat in een proces vooral over standpunten gesproken wordt is een goede inventarisatie van belangen en drijfveren noodzakelijk (actoren-, krachtenveld en netwerkanalyse). Inzicht in belangen en drijfveren maakt het mogelijk tot creatieve en innovatieve oplossingen te komen die belangen van verschillende partijen met elkaar verbinden. Een methode als mutual gains approach is behulpzaam.
Let er op dat belangen niet altijd betrekking hebben op het eindresultaat. Er kunnen ook politieke of persoonlijke belangen spelen, herkozen worden, carrière maken etc. Ook deze belangen moeten een plek krijgen. Een ogenschijnlijk voor het project onbelangrijk belang kan uiteindelijk een project maken of breken.